Шармандалар

Биз тарафларда одамлар молдек ичиб олишади-да, ақллари ошиб, сиёсат бобида фалсафа сўқишга тушиб кетишади. Ва биз тарафда ичмайдиган одам йўқ. Барчалари барча кулфатлари учун ҳукуматни балогардон қилишади бир овоздан. Шундай муҳитда туғилганман. У жойларга бормай кетганимга ўн йилдан ошган бўлса ҳам, онгу шууримда оппозициячилик руҳи шаклланиб бўлган эди.

Китобларни ўқиганимда доим инқилобчи образларга ҳавасманд бўлдим. Саҳифалардаги қаҳрамонларим сувратларини айрича ардоқлар эдим. Кинолар ҳам жуда таъсирлантирар эди менинг бу берилувчан кўнглимни. Ўсмирлик йилларимнинг кўп хаёллари бирон яширин ташкилотга аъзо бўлиш дарди билан ўтган. Ёшлигимнинг тонгида зимистоний бўлиб қолганим ҳам шундандир. Атрофдагилар мен ҳақимда, “Бу албатта жувонмарг бўлиб кетади яқин орада” дейишарди. Ҳатто, баъзи қизлардан, “Шаккок фикрларингиз учун қамалиб чиққанмисиз?” га ўхшаш саволларни олганман.

Университетга келганимда мени тезда пайқашди. Аввало интернетдан фойдаланишни ўргатди ўша “дўстларим” ( ўша йилларда ҳали бизда буни, интернетдан фойдаланишни кимдир ўргатиши керак эди), бир-бир таниша бошладим. Уларни таниб олишимга кўп вақт кетмади. Бирданига фаришталар ўрнига барча туйнуклардан ўғри-қароқчилару фоҳишалар чиқиб келгандай бўлганди ўшанда. Ўшанда барча китоблар менга панд берганини англадим.

Ўзбек жамиятида ижтимоий эркинликлар пайдо бўлиши “Михаил Горбачёв баҳори” билан боғлиқ. Худди ўша даврда зиёлилар қатлами миллатпарварлик ғоялари билан майдонга чиқишди, совет тузуми истибдодига қарши курашга сафланишди. Ўша кунларда барча бир мақсад йўлида бирлашган, ватан озодлиги учун якдил бўлишган эди. Кейин Собиқ Иттифоқ парчаланди ва республика мустақилликка эришди. Кейин маҳаллий элитамиз ҳокимият учун ўзаро курашга ўтиб кетишади. Сайлов бўлиб ўтади. Унда қарийб тенгма-тенг кураш кечиб, якунда ХДП ғалаба қозонади. Отамнинг хотираларига таянадиган бўлсак, янги ҳукумат раҳбари ўз рақобатчиларига яхшигина таклифлар билан мурожаат қилган, лекин улар келиша олишмаган. Ва кейин улар ўзини мухолифат деб эълон қилишган ва мамлакат ҳудудидан чиқиб кетишган. Ўшандан бошлаб ташқарида туриб, ичкаридаги умумий аҳвол ҳақида тинмасдан танқидий мулоҳаза ва муносабатларини билдириб келишади.

Менинг бугунги мурожаатим ўша ўзини мухолифат деб атайдиган сиёсий кучларга қаратилади. Биз аграр давлатдан индустриал давлатга ўтиш босқичида эдик. Жаҳон тажрибасидан аёнки, бу ҳолатда авторитар режимдан бошқачаси ўзини оқламаган. Улар шугина ҳақиқатни тушунишмади ёки тушунишни хоҳлашмади. Тан олиш керак, вақтида улар беқиёс хизматларни кўрсатишган, хусусан, ягона ўзбек тили давлат тили мақоми сифатида қабул қилиниши айнан уларнинг саъй-ҳаракатлари эвазига бўлган. Маориф тизимидаги илк ислоҳотлар учун ҳам шу зиёлиларимиздан миннатдор бўлсак арзийди. Шу жойида албатта лекинлар бошланади...

Аввало, бугун улар қаерда? Кимдир Туркияда, кимдир Буюк Британияда, яна аллақанчалар Европа ва Океанортининг турли ҳудудларига сочилиб кетишган.

Қайта-қайта демократия талаб қилишади постиндустриал давлатларда ўтирволишиб. Ахир у жамиятлардаги сиёсий тизимлар билан Осиё, Африка ёки Жанубий Америка шароитини солиштириб, орзуларга берилишда мантиқ борми?

Улар бугун кимлар билан ҳамкорлик қилишмоқда? Партияларнинг мавжудлигини таъминлашнинг ўзи учунгина талаб этиладиган неча-неча маблағларни қандай мавҳум ташкилотлар қандай мавҳум ниятлар эвазига бериб туришипти экан?..

Умуман уларда ўзларини сиёсий мухолифат деб аташ учун МАЪНАВИЙ ҲАҚ борми? Халқ билан елкадош бўлиб, халқ ичида юришмаган бўлишса, халқнинг дардини бирга баҳам кўришмаса, муайян истиқболли дастурларига эга бўлишмаса. Ахир қандай ишонмоқ мумкин уларга, ўз ғоялари учун фидойилик қила олишмаса? Керак бўлса келиш керак. Керак бўлса, зиндонларга ётиш керак. Керак бўлса, калтаклар еб, чидаш керак. Манделани эсланг, қанча чидаган!

Биз ҳам янги даврларда яшагимиз келади...

P/S: Биз тарафлардаги арақхўрларнинг "сиёсий савиясини ошириш"да ҳормай-толмай меҳнат қилаётган, ўзларини "оташин ватанпарварлар" ёхуд "муросасиз ўтюраклар" каби алламбало турфа мақомлар билан сийлашга жазм этган, "Озодлик" ёки "BBC" минбарларидан турли холис ва нохолис чиқишлар қиладиганлар эса илло-билло сиёсий мухолифат эмас! Улар шунчаки "вазифа бажарувчилар" ҳисобланишади. Бугун танқидий муносабатлари билан аййуҳаннос солишдан тинмаётган бу бандалар, эртага буюртмачиларнинг хоҳишларига биноан мақтовлар ёғдиришга ўтиб олишлари ҳеч гап эмас.