"Пахта солиғи"

“Қўлингдан келса тушуниб ол” услубидаги постлардан олдин яна бир қанча қуруқ гапларни айтиб қолмоқчиман.

Кеча яна йўлчилик қилиб кетаётган эдим (доктор кўпроқ ҳаракатда бўлишимни тавсия этган, ҳадеб кўчаларни кезишим боиси ҳам шу), “Беруний” метроси яқинида бир укахонни – факултетда ўтган йили биринчи курс бўлган, бу йил иккинчи курсга ўтган талабани учратиб қолдим. Миллий университетнинг журналистика факультетида.

Уёғдан буёғдан гаплашиб, ҳол-аҳвол сўрашганимиздан сўнг, унинг бу ерда серрайиб нимани кутиб турганига қизиқдим. Ана дардини достон қила кетди-ю… Айтишича, биз омон-омон замонларда ўқиб, битириб олган эканмиз. Энди у ерда аҳвол мушкул бўлиб қолганмуш. Декан ва замдеканлар янада шавқатсизлашибди, ўқитувчилар “одам танимас” бўлиб олишибди. Буям етмагандек, университетда пахтага сафарбарлик эълон қилинибдию, мустақиллик кунларидан бери биринчи маротаба журналистика талабалари ҳам шу мажбурият қаршисида қолишибди. Болалар албатта, йиғилволишиб пўнғиллаб норозилик билдиришган, ишбилармон проректор эса сулҳ таклиф қилган – пахтага боришни истамайдиганлар 100$ дан йиғсин, пули йўқлар кўрпа-тўшагини кўтариб, автобусга минсин. Ҳали “контракт пули”дан қутилар-қутилмасларидан жорий этилган бу янги солиқ – “пахта пули” кўпчиликнинг тинкасини қуритипти. Ана энди факультетда вазият бундай эмиш: талабалар уч тоифага бўлинган, харажатдан қочиб далаларга жўнаб кетганлар, пулни тўлаб қўйиб, дарсхонада ўтириш ҳуқуқини сақлаб қолганлар ва на уёқли на буёқлилар. Учинчи тоифадагилар касалми, касалмасми, яроқлими, яроқлимасми, оқми, қорами, бундан қатъи назар, “ректорнинг қаҳрига учраганлар” рўйхатига киритилибди. Энди улар пахтага жон деб чиқмоқчилару, асло рухсат йўқ эмиш. Энди улар факультет остонасига ҳам яқинлаштирилмас, улар билан ҳеч қандай музокараларга киришилмас ва уларга ҳар кунги дарсларда “НБ” тайинланиб, уларга нисбатан, тахминан “фалон соат дарс қолдиргани учун ушбу талаба талабалик сафидан чиқарилди” кўринишида иш тутиш режалаштирилаётган экан. Ҳа, ҳа, ҳайрон бўлманглар, факультетда ҳар куни дарслар ўтилмоқда, бир ҳовучгина талабага бўлса ҳам. Яна бир ҳовуч талаба азоб-уқубат ва хўрлик кўриб Мирзачўл далаларида хизмат қилмоқда. Яна бир қисмидан эса шунчаки воз кечилган – кўчага ҳайдаб чиқарилган улар. Хуллас, пахтага ббориш бир хўрлик – қолиш пулини тўлай олмаганингдан уяласан, пулини тўлаб аудиторияда ўтириш бир хўрлик – бошқа ўртоқларинг аҳволи бу бўлса-да, сен бу ерда ялпайиб ўтиришинг виждонингни эзади. Учинчилари эса, кўчада юришибди юқорида айтганимдек...

Хуллас, ҳаммаёқда аҳмоқгарчилик. Тўғри, пахтани териш керак, терганда ҳам, чаноғида қолдирмасдан тоза қилиб териш керак. Лекин, 4 йил курсдош бўладиган қоракўзларни нима керак бунақа бир-биридан ажратиб? Қанча дод-вой қилса ҳам, мажбуран олибкетсин ҳаммасини. Олибкетсин ҳаммасини бирданига, биргаликда кўрсин нима кўрса, биргаликда қилсин нима қилса, маҳаллий жўжахўрозлардан биргаликда калтак есин керак бўлса, қийинчиликларни бирга енгишсин, дўстликлари шундай кунларда тобланиб, мустаҳкамланибкетсин.

Ўзимнинг ўзимга маълум қилишимча, эфир вақтим якунланиб бормоқда экан. Ҳа, демак, уни эшитиб бўлдим, энди нима қилмоқчи эканини ҳам сўрадим. Ҳали буёғини эшитинг бўмасам. Уйидан пул жўнатишибди – юз долар. Лекин, пулни кимга бериш борасида иккиланаётган экан: “пахта пули”ни тўласинми, “учинчи ведомост”ни ёпсинми ёки квартира эшигида уни пойлаётган “хозяйка”сига олиб бориб берсинми? Шу вақтда боланинг телефони жингиллаб қолди ва 100$ нинг қисмати аён бўлди. Йигит “нима бўлса бўлди” қабилида иш тутиб, таниш қизлар билан “Истиқлол” санъат саройига боришга қарор қабул қилди.

Шу жойида текин реклама: Ҳаёт машаққатларидан зада бўлиб юрибсизми, марҳамат, айни кунларда ўз дастурларини намойиш этаётган “ҚВЗ” ҳазиллари билан кўнглингизни кўтариб, дардларингизни пича унутинг!

Pi/eS: Кечаси билан тушимга проректор кириб чиқди. Ҳар қадамимни таъқиб этиб, пулни сўрар эмиш. Бир амаллаб, 100$ топиб берибман. Энди ҳозир ўйлаб, афсусланиб, ачиниб ўтирибман, унга пулни нега бердим-а, ахир, худога минг қатла шукрлар бўлсинким, бу ер юткур университет олдида ҳеч қандай мажбуриятим қолмаган – битириб кетганманкууу?!